Açık Piyasa İşlemleri Nedir? Türleri Negatif ve Pozitif

Açık Piyasa İşlemleri Nedir? Türleri Negatif ve Pozitif Olması

Açık Piyasa İşlemleri Nedir? Türleri Negatif ve Pozitif Olması

Açık Piyasa İşlemleri, merkez bankalarının para politikasını uygulamak için kullandığı bir araçtır. Bu işlemler, devlet tahvilleri gibi finansal araçların alım-satımını içerir ve bankaların likidite durumunu düzenlemeyi amaçlar.

Merkez bankaları, para arzını arttırmak veya azaltmak için bu işlemleri gerçekleştirirler ve böylece ekonomik istikrarı sağlamaya çalışırlar. Açık piyasa işlemleri, finansal piyasalara doğrudan müdahale ederek para politikasını uygulamak için yaygın bir araçtır.

İktisat bilimi içinde alt dallar yer alıyor. Bunlardan bir tanesi de ülkemizde giderek daha çok son dönemlerde duyulmaya başlayan açık piyasa işlemleridir. Bu yazıda da bu konu hakkında en anlaşılır biçimde temel bilgiler verilecektir.

Açık piyasa işlemleri Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankasının mevcut dolaşımda olan paranın kontrol edilmesi amacı ile piyasadan tahvil, hisse senedi, hisse senedi almasına ve satmasına verilen isimdir.

Burada amaç piyasada olan para darlığının ortadan kaldırılmasıdır. Bir diğer amaç ise piyasada olan likidite fazlasını emmektir.

Tamamen para ile ilgili olan bir olgudur. Şartlar ne olursa olsun tüm işlemlerde vade süresi 90 gündür. Doğru uygulanır ise oldukça etkili olan bir para kontrolü yöntemidir.

TCMB Açık Piyasa İşlem Araçları

Açık piyasa işlem araçları şunlardır:

  • Depo
  • Repo
  • Ters Repo
  • Doğrudan alım
  • Doğrudan satım
  • Likidite senedi ihracı
  • Türk Lirası Depo Alım İhalesi İşlemleri
iLGiNiZi ÇeKeBiLiR  Arz Eğrisi Nedir? Arz Eğrisinin Sağa ve Sola Kayması

Açık Piyasa Nedir?

Açık piyasa ilgili hükümetlerin para politikaları gereğince ilgili kanunlar çerçevesinde para politikasına bağlı olan alandır. Hazine, bono, hisse senetlerinin olduğu bir alandır. Bir diğer ifade ediş biçimi ile paranın dolaşımda olduğu resmi alandır da denilebilir.

Merkez Bankası Açık Piyasa İşlemleri Nelerdir?

Merkez Bankasının açık piyasa işlemleri şunlardır: Piyasada dolaşmakta olan para miktarını kontrol etme maksadı ile hisse senedi, hazine bonosu, ya da tahvil alım satması biçimindedir. Ayrıca hazine ile diğer kamu kuruluşlarına para, kredi sağlamak gibi işleri de bu kapsamdadır.

Merkez Bankası Açık Piyasa İşlemleri Ne Zaman Başladı?

Merkez Bankası tarafından açık piyasa işlemleri ilk defa 1970 yılında yürürlüğe girmiş bulunan Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası Kanunun çıkarılması ile başlamıştır.

Böylece açık piyasa işlemleri fiilen ülkemizde uygulanmaya başlamış durumdadır. Bu tarihten sonra da düzenli olarak devam etmiştir.

Bunun temel nedeni ise o dönem ülkemizde görülen enflasyon krizidir. O yüzden Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti böyle bir karar almış ve sonrasında da uygulama devam ederek günümüze kadar gelmiştir.

İlgili kanunun 52. Ve 56. Maddelerinde bu durum açık ve net bir biçimde ifade edilmektedir. Açık piyasa işlemleri de buna göre yapılmaktadır.

Merkez Bankası Açık Piyasa İşlemleri Nelerdir?

Merkez Bankası açık piyasa işlemleri şunlardır:

  • Banka rezervleri ile oynayarak para piyasasını etkilemek
  • Hisse senedi, hazine bonusu, tahvil alım satımı yapmak
  • Gerekli olan durumlarda piyasada olan likidite fazlasını emme adına senet satılması
  • Piyasada para darlığının olduğu durumlarda ters yönde bir adım atarak senet satın alarak piyasada para bollaşmasını sağlamak
  • Bankalar arası para işlemlerini yasal mevzuatlar çerçevesinde gerçekleştirmek

Açık Piyasa İşlemleri Kaça Ayrılır? Türleri Nelerdir?

Açık piyasa işlem çeşitleri: Depo, repo, ters repo, doğrudan alım, doğrudan satım,  Likidite senedi ihracı, Türk Lirası Depo Alım İhalesi İşlemleri biçimindedir. Bu kavramlar hakkında ana hatları ile ilgili bilgiler vermek gerekir ise şu bilgiler verilebilir.

iLGiNiZi ÇeKeBiLiR  Resim, Vergi, Harç Nedir? Aralarındaki Farklar ve İhtisap Vergisi

Depo

Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankasının ülkemizde çalışan bankalara sunmuş olduğu mevduat olanağıdır. Bu olanağın belli vade süreleri içinde teminat ve limitleri bulunur.

Repo

Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankasının geri satım vaadine verilen isimdir. Böylece kurum üstte belirtilen araçların alımını gerçekleştirir.

Ters repo

 Ters repo, repo işleminin tam tersi olan bir işlemdir. Piyasada olan menkul kıymetlerin geri alınma koşulu ile satılmasına verilen isimdir.

Tüm bu işlemler ülke ekonomisinin düzlüğe çıkması için yapılmakta olan işlemlerdir.

Doğrudan Alım

Doğrudan alım işlemleri, Çoğunlukla piyasada kalıcı bir likidite sıkışıklığı yaşandığı durumlarda açık piyasa işlemi gerçekeleştirebilen yetkisi bulunan kuruluşlarla gerçekleştirilmesi mümkündür. 

Bunun için TCMB; tedavülde yer alan kıymetleri, işlem tarihinde tespit edilip belirnen fiyat üstünden ve işlem valörü dahilinde bahsi geçen kuruluşlardan satın alabilmektedir.

Doğrudan Satım

Doğrudan satım işlemleri; çoğunlukla piyasada kalıcı likidite fazlası oluştu hallerde, açık piyasa işlemlerini gerçekleştirmeye yetkisi olan kuruluşlarla gerçekleştirilir.

Bunun için TCMB; açık piyasa işlemleri portföyünde yer alan kıymetleri, işlem zamanında tespit edilmiş fiyat üstünden ve işlem valöründe bahsi geçen kuruluşlara satışını yapmaktadır.

Likidite Senedi İhracı

Likidite Senedi İhracı; para politikasının daha da etkin kılmak maksadıyla, piyasadaki fazla likiditenin geri alınmasını için kullanılan bir APİ çeşididir.

TCMB Kanunu’nda yer alan 52. maddeye göz atacak olursak; kendi isim ve hesabına vadesi kesinlikle 91 günü aşmayan likidite senetleri ihraç edilebilmektedir.

İkincil piyasada da alım satım imkanı bulunan likidite senetleri, TCMB uygun bulursa erken itfa edilebilir.

Yalnızca açık piyasa işlemlerinin güçlendirilmesi maksadıyla lüzumlu olduğu hallerde ihraç edilebilen likidite senetleri, alternatif tür yatırım aracı biçiminde algılanmamalıdır. Likidite Tuzağı Nedir? Yazımıza göz atabilirsiniz.

Türk Lirası Depo Alım İhalesi İşlemleri

Türk Lirası Depo Alım İhalesi; TCMB’nin, Türk lirası likidite çokluğuna karşı önlem alma, bu durumu düzeltmek için etkinliğini artırmak zorundadır. Bunun için de bankalarda ihale yoluyla TL depo alma işlemine verilen isimdir.

iLGiNiZi ÇeKeBiLiR  İşlem Miktarı Nedir? Ne İşe Yarar?

Açık Piyasa İşlemlerinin Kaç Tür Etkisi Vardır?

Açık piyasa işlemlerinin iki tür etkisi mevcuttur. Bunlar miktar ve fiyattır. Kavramı biraz daha açmak gerekir ise miktar ile kast edilen olgu piyasada olan tahvil, hisse senedi, hazine bonusu gibi değerlerin azalması ya da artmasıdır. Fiyat ise piyasada olan mevcut malların rakamlarının düşmesi ya da yükselmesi durumudur.

Açık Piyasa İşlemleri Kaleminin Negatif Olması

Kafa karıştırıcı gibi görünen bir kavram olmakla beraber açık piyasa işlemleri kaleminin negatif olması para piyasasının fonlandığının net bir biçimde göstergesidir. Pozitif olan durumda piyasadan para çekilir iken bu tür bir durumda tam tersi olarak piyasaya para verilir.

Açık piyasa işlem kalemlerinde eğer işlem kalemi pozitif ise o zaman piyasadan para çekildiği anlamına gelir. Eğer açık piyasa işlem kalemi negatif ise o zaman bunun tam tersi olan bir durum vardır ve tahmin edilebileceği gibi piyasaya para sürülmüş durumdadır.

 Açık Piyasa İşlemleri Ne Zaman Başladı?

Ülkemizde açık piyasa işlemleri 1970 senesinde yürürlüğe girmiş bulunan TCMB Kanunuyla başlamıştır. Daha öncesinde böyle bir uygulama ülkemizde mevcut değildir.

sık sorulan sorular

Sıkça Sorulan Sorular

Açık Piyasa İşlemleri Nedir?

Açık piyasa işlemleri TCMB’nin mevcut dolaşımdaki paranın kontrol altına alınabilmesi maksadıyla piyasadan; tahvil, hisse senedi alım satım yapılmasına verilen addır.

Açık Piyasa İşlem Türleri Nedir?

Depo, Repo, Ters Repo, Doğrudan alım, Doğrudan satım, Likidite senedi ihracı, Türk Lirası Depo Alım İhalesi İşlemleri.

YORUMLAR YAZ