Başlıklar
ToggleAra mallar başka bir mâlın üretim sürecinde girdi olarak kullanılan diğer mâllardır. Üretim sürecinde kullanılan mâllar üç şekilde sınıflandırılmaktadır. Bunlar ara mâl, ham madde ve nihai (son) maldır.
Ara mallar üretim sürecindeki girdilerdir. Üretim sürecinde tamamen kullanılarak değeri üretilen son ürünler geçmektedir. Bu duruma bir örnek olarak ekmek üretimi verilebilir. Ekmek üretimi esnasında un bütün değerini ekmeğe aktarmaktadır.
Bu örnekle beraber karşımıza katma değer kavramı çıkmaktadır. Katma değer her bir mâlın üretimde kullanılarak bir sonraki aşamaya aktardığı değere denilir.
Son ürün üretiminde ara mâllarında değeri vardır. Bunun için çift sayım yapılmasını engellemek amacıyla ara mâllar GSYİH hesaplamasına dâhil edilmez. Diğer taraftan ara mâllar nihai mâl yani son üründe olabilir.
Mesela un ekmek üretiminde fırıncılar tarafından ara mâl olarak kullanılırken, perakende olarak mağazalarda satışa sunulduğu zaman nihai mâl olmaktadır.
Diğer taraftan ham maddeden ara mâla geçiş yapmadan direkt nihai mâlda olunabilir. Bu duruma bir örnek olarak tohum ham maddeyken fidan son ürün olarak kullanılabilir. ikame ve tamamlayıcı mal yazımıza göz atabilirsiniz.
Ara mallar üretim faaliyeti esnasında nihai mâllar elde etmek için kullanılan yarı mamuller ve mamullerdir. Bu mâllar genel olarak üç farklı kategoride toplanmaktadır. Bunlar ham madde, nihai mal ve ara maldır. Ara mâllar ve ham maddeler üretim sürecine input olarak giriş yaparlar.
Bunların finansmanı döner sermaye ile beraber yapılmaktadır. Sınai üretim sürecinde ham madde ara mâl niteliğine geçmektedir. Bu durum katma değer sağlayıcı ilk operasyonda geçerlidir. Ara mal ise katma değer sağlayıcı son operasyonda geçerlidir. Bu işlemlerden sonra nihai mal adını almaktadır.
İhracat ve ithalat ile ilgili araştırmalar yaparken sadece rakamlar bazında değil ihracat ve ithalatın yapısı ve oranlarıyla ilgili de araştırmalar yapılması gerekmektedir. Türkiye ihracat rakamlarında son yıllarda rekor üstüne rekor kırmaktadır.
Özellikle son 10 yıllık süreçte ihracat rakamlarımız daha önce görülmemiş seviyelere ulaşmıştır. İhracatın yapısal ve sektörel oranları da en az rakamların büyüklüğü ve oranların yüksekliği kadar değerlidir. Ara mâllar Literatürde başka bir mâlın üretiminde kullanılan girdiler olarak bilinmektedir.
Diğer taraftan ara mâlı kullanarak nihai ürün ya da daha değerli bir ürün ortaya çıkarmak mümkündür. Dış ticaret hakkında üst düzey bilgi sahibi olan uzmanlar ve yetkililer genelde bu konu hakkında pek fazla konuşmazlar.
Uzmanların genel olarak ara mâllarla ilgili şöyle bir sorunu vardır; Geniş ekonomik grupların sınıflandırılması kategorisinde ihracat ve ithalat rakamlarına baktığımız zaman karşımıza çok iyi bir tablo çıkmamaktadır. Bu gruplandırmaya baktığımız zaman ithalatımızın %80,4’ünün ara mâllardan, %11,1’inin yatırım mâllarından ve %8,4’ünün ise tüketim mâllarından oluştuğunu görmekteyiz.
İhracat rakamlarına baktığımız zaman ise %52,5’inin ara mâllardan, %11,4’ünün yatırım mâllarından ve %35,3’ünün ise tüketim mâllarından oluştuğunu görmekteyiz. Ara mâl ithalatının toplam ithalat rakamları içerisindeki payının her geçen yıl artıyor olması ara mâl ile ilgilenen kurum ve kuruluşların harekete geçmesine neden olmaktadır.
Ara mallar; saç, buğday, şeker, sunta, iplik, kumaş ve çeşitli komponent aksam ya da parçalarıdır. İplikler ve kumaşlar ara mâl sınıfına dâhil olan en önemli ürünlerdir. Fakat bir gömleği ara mâl sınıfına almak mümkün değildir. Gömlek gibi ürünler tüketim mâlı sınıfı içerisindedir.
İşe bu bakış açısından baktığımız zaman ise bir motorun ara mâl mı yoksa yatırım mâlı mı olduğunu net bir şekilde söylemek mümkün değildir. Dünyada ara mâllardan pek fazla marka çıkmamaktadır. Fakat tabi ki de INTEL ve ZEISS gibi istisnalara rastlanılabilir.
Türkiye 2022 yılında 292,5 milyar dolar değerinde ara mâl ithalatı yapmıştır. Fakat bu mâlların bir kısmı Türkiye’de hali hazırda üretimi yapılan mâllardır. Ancak yetersiz üretimden ötürü ithalat yapılması normal bir durumdur.
Türkiye geçen sene 292,5 milyar dolarlık ara mâl ithalatının dışında 133,5 milyar değerinde mâl ihraç etmiştir. Dolayısıyla bu alanda ithalat ve ihracat rakamları arasında oluşan fark 159 milyar TL olmaktadır.