Başabaş noktası talep büyüklüğü ile maliyet arasındaki bağlantıyı incelenmektedir. Başa baş noktasının ele aldığı bazı kavramlar ve bu kavramların bünyelerinde yer alan unsurlar bulunmaktadır. Bunlardan biri maliyettir. Maliyet kavramının bünyesinde yer alan sabit maliyet kavramı üretilen ürün sayısından bağımsız olan maliyetleri ifade etmektedir.
Değişken maliyet kavramı ise ürün sayısına göre değişen maliyetleri ifade etmektedir. Başa baş noktası analizi yapılırken ele alınan bir diğer kavramda gelirdir. Gelir kavramı analiz yapılırken ürünün satış fiyatını temsil etmektedir. Toplam gelir kavramı ise birim fiyat ile satış adedini temsil etmektedir. Başa baş noktası analizi yapılırken göz önünde bulundurulan bir diğer unsurda kâr kavramdır.
Kârın kelime anlamı toplam gelir ile toplam maliyet arasındaki farktır. Bütün bu unsurlar tek tek ele alındıktan sonra başa baş noktasının diyagramı oluşturulur. Analiz için kullanılan kelimelerden biri olan toplam maliyetin hesaplaması şu şekilde yapılmaktadır; sabit maliyet+ değişken maliyet* miktar. Bu hesaplama aynı zamanda TM= SM+X* DM olarak simgelenebilir.
Toplam gelirin kolay hesaplaması ise TG= X* SF olarak belirlenmiştir. Kârın hesaplaması ise toplam gelir- toplam maliyettir. Başa baş noktasının net hesaplaması ise TG- TM’dir. Başa baş noktası analizinde genelde dolar kullanılsa da Türk lirası da kullanılabilir. Başa baş noktasına örnek olarak şu verilebilir; Bir fabrikanın bir ürünü üretmesi 100.000 liraya mal oluyorsa birim başına ücret 240 lira olabilir.
Satış fiyatı da 400 lira ise yine birim cinsinden hesaplanmalıdır. Bu şekilde hesaplandığı zaman ise P=400, F=100.000 ve V=240 olmaktadır. Böyle olduğu zaman ise 100.000/ 400- 240= 6250 birim çıkmaktadır. 6250 birimi 400 ile çarptığımız zaman ise BBN= 2.500.000 olmaktadır. İşlemler genelde bu şekilde işlemektedir.
Başlıklar
ToggleBaşabaş noktasıyla ilgili örnek verebilmek için her türlü sektör örnek alınabilir. Çünkü başa baş noktası analizi bütün firmaları ve bütün sektörleri ilgilendiren bir sistemdir.
Örnek olarak ayakkabı sektörünü ele alabiliriz. Bir ayakkabı firması bir çift ayakkabının üretim bandından inmesinin maliyetini hem sabit giderle hem de değişken giderle ele almak zorundadır. Sabit giderin 52.000 lira, değişken maliyetin ise 9 TL olduğunu varsayabiliriz.
Bu hususta firma yöneticilerinin ve ortaklarının birebir bilmek isteyecekleri veriler olabilir. Her sektörde ürünün satış fiyatını belirlerken önemli olan başa baş noktasına ulaşmak ve bu noktayı geçebilmektir. Bu ayakkabı firması bir çift ayakkabıyı 25 TL’den satarsa kaç çift ayakkabı sattığı zaman başa baş noktasına ulaşabileceğini hesaplamak zorundadır. Ya da bir sayı belirleyerek bu kadar çift ayakkabı satmasının zorunlu olduğunu belirleyebilir.
Bu firmanın başa baş noktası hesaplaması şu şekilde olacaktır; X= SM/ SF-DM. Sayılarla ifade edecek olursak da 52.000/ 25-9= 3250 çift ortaya çıkmaktadır. Yani bu firmanın başa baş noktasını yakalayabilmesi için en az 3250 çift ayakkabı satması gerekmektedir. Firmanın kârını hesapladığımız zaman ise ortalama 12.000 TL olduğunu görüyoruz.
Başa baş noktasındaki analiz bileşenleri yap analizi ve al analizi olarak ikiye ayrılmaktadır. Yap analizleri firmanın ürettiği mâllarda olan giderini ve maliyetlerini temsil etmektedir. Al analizleri ise firmanın satın aldığı malların ortaya çıkardığı maliyeti temsil etmektedir.
Bu iki giderde grafiklerle kolayca incelenebilir. Yap analizindeki giderlerden biri işçilik maliyetleridir. İşçilik maliyeti doğrudan gelen bir gider olma özelliği taşımaktadır. Marjinal envanter taşıma maliyetleri de yap analizinin bünyesinde yer alan giderlerden biridir.
Marjinal genel işletme giderleri ise sıradan bir işletmenin genel giderlerini temsil etmektedir. Bu giderler faturalar ve üretim malzemelerinin giderleri olabilir. Kalite ve benzeri sorunlarda bir işletme için en büyük yap giderlerinden biridir. Çünkü bir işletmenin kalitesini koruması çoğu zaman her şeyden önce gelmektedir.
Marjinal satın alma ve finansman giderleri de yap analizi yapılırken göz önünde bulundurulan ve grafiğin büyük kısmını oluşturan bir giderdir. Al analizi yapılırken göz önünde bulundurulan giderlerin büyük kısmını satın alma maliyetleri oluşturmaktadır.
Bunun dışında nakliye giderleri de çok büyük bir pay sahibidir. Bir mâl satın alındığı zaman onun nakliye ücretleri her zaman dikkate alınmalıdır. Ayrıca o malın kabul ve muayene maliyetleri de her zaman al analizi içerisinde yer almaktadır.
Araba satın alındığı zaman ekspertiz raporu çıkartıldığı gibi bir mâl satın alındığı zamanda onun muayene raporu çıkartılmaktadır. Marjinal satın alma maliyetleri ise normal satın alma maliyetlerinden farklı olarak işlemektedir ve farklı bir kategoride değerlendirilmektedir.
Kalite ve satış sonrası hizmet ile ilgili izleme maliyetleri ise müşterinin memnun olup olmadığını anlamak için yapılan bir hizmettir. Bu durum aynı zamanda firma kalitesini korumak için yapılmış bir hamledir. Ayrıca bu hizmet her iki tarafında satıştan memnun kalıp kalmadığını anlamanın en etkili yolu olarak nitelendirilmektedir.