Değişken maliyet: İşletmeler açısından bir ürünün elde edilmesinde katlanılması gereken maliyetlerin değişken giderler olarak belirtilmesine denilmektedir. Üretim için kullanılan üretim faktörlerinin artması veya azalmasına genellikle üretim aşamasında değişen maliyetlerle ifade edilmektedir.
Başlıklar
ToggleMaliyetlerin hesaplanmasında değişken ve sabit maliyetler ayrımı yapılarak düzenlenmektedir. Değişken maliyetler belirlendikten sonra belirli bir dönem baz alınarak maliyet hesaplama yapılmaktadır. Örneğin bir yıl içerisine üretilmiş bir ürünün DM’lerini hesaplamak için önce DM’leri toplanır. Daha sonra belirlenen dönemdeki üretim hacmine bölünerek birim DM elde edilmektedir.
Değişken Maliyet =Toplam Değişken Maliyet /Toplam Üretim Hacmi
DM hesaplama formülü ile elde edilen birim DM’dir. Bu da istenilen ürün miktarı eklendiğinde yeni üretim için gerekli DM miktarını vermektedir.
Bir fırının pastayı 15 TL’ye ürettiğini düşünelim. Şeker, süt ve un gibi hammaddeler için 5 TL ve bir pasta yapımında kullanılan doğrudan işçilik için 10 TL fiyat düşünelim. 1 tane üretim için işçilik ve malzeme 15 TL iken 2 tane için 30 TL, 5 tane için 75 TL, 10 tane için de 150 TL maliyetimiz olacaktır. Bunlar da Toplam değişken maliyetimizi verecektir.
Burada önemli olan sabit maliyettir. Örneğin 900 TL sabit maliyetimiz olsun. Kekleri 35 TL’den satıyoruz. 20 kek için satış fiyatımız 700 TL’dir. 20 kek 300 TL maliyet, 900 TL de sabit maliyetimiz var 1200 TL’ye mal ettik. Ama biz sadece 700 kazandık. Yani bu hesapta 500 TL zarardayız. Bizim kar edebilmemiz için üretim ve dolayısıyla satış miktarını artırmamız gerekir.
45 kek sattığımız zaman ne kar ne zarar ederiz. 45 kek ve sonrası bizim için kar etmek demektir. 100 kek sattığımızda 1500 TL’ye mal ederiz, sabit maliyetimiz 900 TL’de kaldı, toplam 2400 TL üretime harcadık. 100 kek 35 TL’den 3500 TL yapar. 100 kek satarak 1100 TL kar sağlamayı başardık. Şirket için bu formül, tablo çok önemlidir.
Birim değişken maliyet üretim için tüm DM’lerin birim başına DM’sini ortaya koymaktadır. Böylece işletmeler yeni ürün üretiminde veya üretim devam ederken birim başına DM’lerini kontrol edebilmektedir. Birim DM bir birim üründe DM maliyeti görmeyi sağlamasının yanında üretim miktarı için gerekli kararı vermeye de yardımcı olmaktadır.
Değişken maliyetlerin oranı hesaplamasında birim olarak üretilen her bir üründe DM’yi hesaplamak gerekmektedir. Böylelikle bir birim mal üretiminde ortaya çıkan DM’yi üretilen birim sayısı ile çarparak toplam DM’yi de bulmak mümkün olmaktadır.
Birim DM hesaplamasında DM’lerin toplamı ve üretim hacmi bilgileri alındıktan sonra DM üretim hacmi sayısına bölünerek birim DM hesaplaması yapılmaktadır.
Toplam maliyet işletmenin üretimdeki tüm girdilerin toplam maliyeti anlamına gelmektedir. Bunlar arasında sabit maliyetler toplamı ve değişken maliyetler toplamı yer almaktadır.
Toplam DM ise üretim sayısı ile bağlantılı girdi fiyatlarının değişken toplamı olarak kabul edilmektedir. Toplam değişken maliyetlere örnek olarak ürünün hammadde fiyatı, işçilik maliyeti ve nakliye maliyeti gibi birimlerin toplamından oluşmasıdır.
Üretilecek bir ürünün kar ve zarar oranını ortaya çıkarmak için hani başa baş noktası analizi yapmak için toplam DM’lerin bilinmesi gerekmektedir. Rakipler ve rakiplerin değerlendirilmesi aşamasında da toplam DM’yi iyi belirlemek ve ürün fiyat esnekliğini oluşturabilmek için DM’lerin toplamı çok önemli olmaktadır.
Yarı değişken maliyet içerisinde sabit maliyet ve DM’nin bulunduğu maliyet türü olarak adlandırılmaktadır. Yarı DM’lerin sabit olan kısmı üretimin yapılması için gerekli sabit girdi olarak ifade edilirken değişken olan kısmı ise üretim esnasında DM’ye sebep olabilmesidir.
Örneğin bir işletmenin elektrik giderleri başlangıçta sabit maliyet olarak standart girdi miktarı belirlenirken üretimin artması ile sabit maliyetlere DM’lerde eklenmektedir. Böylelikle yarı DM’lerde ortaya çıkmaktadır.
DM hesaplanmasında maliyetlerin analizinin yapılması sabit, karma ve değişken olarak belirlenmesi gerekmektedir. Bu analiz yapılırken birçok maliyetin birbiriyle iç içe olduğu görülmektedir.
Böyle durumlarda işletmenin faaliyet oranının en yüksek olduğu ve en düşük olduğu iki dönem kıyaslanarak DM’ler bulunabilmektedir. DM’lerin analiz edilmesi üretimde yer alan ürünün değişken maliyetlerinin hesaplamasının yanında bu DM’lerden işletmenin üretim sonucunda fırsat veya zarar elde edip etmediği ortaya çıkmaktadır.
DM’ler kısa dönemde kar elde etmeye neden olduğu gibi uzun dönemde de artış ve azalma göstermelerine göre büyük zararlar da ortaya çıkarabilmektedir. Bu nedenle belirlenen üretim dönemlerinde DM’lerin oranı ve birim DM’lerin göz önünde tutulması gerekmektedir.
Değişken maliyet hesaplanmasında maliyetlerin analizinin yapılması sabit, karma ve değişken olarak belirlenmesi gerekmektedir. Bu analiz yapılırken birçok maliyetin birbiriyle iç içe olduğu görülmektedir.
Böyle durumlarda işletmenin faaliyet oranının en yüksek olduğu ve en düşük olduğu iki dönem kıyaslanarak DM’ler bulunabilmektedir. DM’lerin analiz edilmesi üretimde yer alan ürünün değişken maliyetlerinin hesaplamasının yanında bu DM’lerden işletmenin üretim sonucunda fırsat veya zarar elde edip etmediği ortaya çıkmaktadır.
DM’ler kısa dönemde kar elde etmeye neden olduğu gibi uzun dönemde de artış ve azalma göstermelerine göre büyük zararlar da ortaya çıkarabilmektedir. Bu nedenle belirlenen üretim dönemlerinde DM’lerin oranı ve birim DM’lerin göz önünde tutulması gerekmektedir.
Değişken maliyetlerin oranı hesaplanmasında işletmenin üretim faaliyetlerinin en yüksek ve en düşük dönemleri ile ilgili bilgileri kullanmak gerekmektedir. En yüksek maliyet ve en düşük maliyet sayıları birbirinden çıkarılarak DM’ler elde edilmektedir.
Aynı şekilde en yüksek üretim miktarı ve en düşük üretim miktarı da birbirinden çıkarılarak farkları bulunur. Bulunan maliyet ve üretim farkları birbirine bölündüğünde ise DM oranı bulunur. Değişken maliyet oranı ürün miktarı ile çarpıldığında ise DM’ler ortaya çıkmaktadır.
Örneğin, bir oyuncak şirketi plastik oyuncak üretiyor ve her bir oyuncak için 2 TL plastik maliyeti olduğunu düşünelim. Aynı zamanda, işçilik ve diğer değişken maliyetler de devreye giriyor ve bu maliyetler de üretim miktarına göre değişiyor.
Oyuncak şirketi, üretim miktarına bağlı olarak değişen maliyetini hesaplamak istiyor. Aşağıdaki tabloya göre, üretim miktarının artmasıyla birlikte değişen maliyeti hesaplayabiliriz:
Üretim Miktarı | Plastik Maliyeti (2 TL/Oyuncak) | İşçilik ve Diğer Değişken Maliyetler (TL)
1 | 2 | 3
2 | 2 | 5
3 | 2 | 7
4 | 2 | 9
5 | 2 | 11
Değişken maliyet oranını hesaplamak için, değişken maliyetleri üretim miktarına bölmemiz yeterli olacaktır.
Örneğin, 5. üretim miktarında değişken maliyet oranı:
Değişken Maliyet Oranı = (Plastik Maliyeti + İşçilik ve Diğer Değişken Maliyetler) / Üretim Miktarı
= (2 TL + 11 TL) / 5
= 13 TL / 5
= 2.6 TL
5. üretim miktarında değişken maliyet oranı 2.6 TL’dir. Bu, her bir ekstra oyuncak üretildiğinde şirketin değişken maliyetinin 2.6 TL arttığını gösterir.
Değişken maliyet ne demek?
Üretim miktarına bağlı olarak değişen ve doğrudan üretimle ilişkilendirilen maliyetlerdir. Üretim miktarı arttıkça değişken maliyetler de artar veya azalır.
Değişken maliyetler nelerdir?
İşçilik giderleri, hammadde maliyetleri, enerji tüketimi, ambalajlama masrafları gibi üretim miktarına bağlı olarak değişen maliyetler değişken maliyetlere örnek olarak verilebilir.
Değişken maliyetlerle sabit maliyetler arasındaki fark nedir?
Sabit maliyetler, üretim miktarı değişse de aynı kalırken, değişken maliyetler üretim miktarına bağlı olarak değişir.
Değişken maliyet oranı nedir?
Üretim miktarının artmasıyla birlikte değişken maliyetin ne kadar arttığını veya azaldığını gösteren bir orandır.
Değişken maliyetlerin avantajları nelerdir?
Üretim miktarına bağlı olduğu için şirketlerin daha esnek olmasını sağlar. Üretim arttığında maliyetler artar ve üretim azaldığında maliyetler azalır, böylece işletmeler talebe daha kolay uyum sağlayabilir.
Değişken maliyetlerin dezavantajları nelerdir?
Bu maliyetlerin bazen tahmin edilmesi zor olabilir ve dalgalanabilirler. Bu da bütçe yapmayı ve kar marjlarını belirlemeyi zorlaştırabilir.
Değişken maliyet analizi neden önemlidir?
Analizi, şirketlerin üretim düzeylerini ve kar marjlarını belirlemek için kritik bir araçtır. Aynı zamanda işletmelerin maliyet etkinliğini ve kârlılığını değerlendirmelerine yardımcı olur.
Değişken maliyetleri nasıl kontrol edebilirim?
Maliyetleri kontrol etmek için verimli üretim süreçleri, malzeme kullanımının optimize edilmesi ve işgücü verimliliğinin artırılması gibi önlemler alınabilir.
Değişken maliyetler nasıl hesaplanır?
Üretimle doğrudan ilişkili oldukları için, üretimde kullanılan her bir birim veya miktar için bu maliyetlerin toplamı hesaplanır. Bu, toplam değişken maliyetin üretim miktarına bölünmesiyle değişken maliyet oranı elde edilir.
Değişken maliyetlerle ilgili hangi analizler yapılabilir?
Değişken maliyet analizleri, kâr marjlarını, bütçe yapımını, fiyatlandırmayı, üretim hacmini ve satış hedeflerini belirlemek için kullanılabilir.
Değişken Maliyet Örneği
Bu maliyetlerin hesaplanması şirket için hayati önem taşır. Çünkü, sabit giderler ve değişken giderler hesaplanarak ortalama üretim maliyeti hesap edilir. Eğer ürettiğimiz ürün, sabit maliyetleri, üretim giderlerini karşılamazsa zarar ederiz. Örneğin 1000 TL sabit giderli bir işimiz var. Bir ürünü 20 TL’ye mal ediyoruz. 50 tane ürettik, 1000 TL ürün maliyetimiz var.
1000 TL de sabit maliyetimiz vardı etti 2000 TL maliyet. 50 ürünün maliyeti 20’den 40 TL’ye yükseldi. Bizim maliyeti düşürmemiz için üretim sayısını artırmamız lazım, çünkü sabit giderimiz 1 ürün için de 500 ürün için de aynı olacaktır. 100 ürüne 2000 TL’ye mal ederiz, 1000 TL de sabit gider, toplam 3000 TL, Yani ürünün tanesini 30 TL maliyete kadar düşürdük. Ürün miktarı arttıkça maliyetimiz azalacaktır.