Gresham Kanunu, ‘kötü para iyiyi uzaklaştırır’ fikriyle öne sürülmektedir. Gresham Yasası, İngiltere Kraliçesi 1. Elizabeth’in mali danışmanı olan Sir Thomas Gresham’ın adını almıştır. İngiltere’nin önde gelen bir işletme ödemesidir.
Gresham Yasası, madeni paranın eritilmek üzere dolaşımdan çıkarılacağını ifade eder. Bunun için gerekli olan şey ise nispi yüz değerlerinin, nispi külçe içeriğinden farklı olan iki madeni paranın dolaşımda olmasıdır.
Gresham bir ekonomik yasa görevi taşımaktadır ve parasal bir ilke olarak bilinir. Bunun için dolaşımda yasal para olarak kabul edilen ve aynı değerlere sahip iki tür meta para olması gerekmektedir. Bu para birimleri olduğu zaman daha değerli olanın biriktirileceği ve istifleneceği belirtilir. Burada alınması gereken önemli bir izin vardır.
Nominal para birimleriyle ilgili olan bu izin alınırsa eski para birimi kullanılmaya ve istiflenmeye devam edilebilir. Yani eski para birimi mevcut değerini korur. Nominal para birimi eşit Nominal değerde, fakat daha yüksek gerçek değerde olduğu zaman bu teori geçerli olur. Bunun için alternatif bir para biriminin kullanılmasına da izin vermek gerekecektir. Bunun nedeni ise yurt dışındaki daha güçlü satın alma gücü veya daha yüksek metal içeriği olarak açıklanabilir.
Başlıklar
ToggleGresham Kanunu, ilk olarak 1860 yılında İskoç iktisatçı Henry DunningMacleod tarafından ortaya atılmıştır. Henry Macleod 1821 yılından 1902 yılına kadar yaşamış bir iktisatçıdır. Gresham Yasasına göre iyi para, Nominal değeri ile meta değeri arasındaki minimum fark olan paradır.
Meta değeri genellikle değerli metaller, yapıldığı metalin değeri, bakır veya nikel olarak bilinirken, Nominal değeri Nominal değer olarak bilinir. Madeni paralar eskiden altın, gümüş ya da diğer değerli metallerden yapılmaktaydı. Paraya değerini veren şey yapıldığı metaldi. Günümüzde madeni paraların üretiminde kullanılan metallerin miktarı azalmış durumda.
Bunun nedeni kendi başlarına madeni paranın kendisine basıldığından daha büyük bir değere sahip oldular. Böylelikle madeni paraların üretiminde değerli metaller kullanılmamaya başlandı. Eğer ki metal, madeni paranın Nominal değerinden daha değerli olsaydı madeni paralar eritilir ve metal satılırdı.
Buna bir diğer örnek olarak ise düşük kaliteli bir ürün, piyasadaki en kaliteli ürün olarak gösterilirse alıcılar ürünün gerçek fiyatını ve değerini bilemeyecekleri için piyasada fiyatlar aşağı doğru çekilirdi. Günümüzde para yalnızca yerel bir değişim aracı olarak kullanılmamaktadır.
Aynı zamanda değer saklama aracı, döviz ve meta olarak da kullanılabilir. Herhangi bir para türü dövizde değer saklama aracı ya da meta olarak daha değerliyse o para artık yerel bir değişim aracı olarak kullanılamaz.
Gresham Kanununun adını aldığı kişi Sir Thomas Gresham’dır. Thomas Gresham maliyeci ve tüccardır. Thomas Gresham’ın tanınmasındaki etkenlerden biri kendi oluşturduğu ‘kötü para iyi piyasadan kovar’ kuralıdır. Gresham, İngiltere’de altın ve gümüşten yapılan paralarla ilgili bir rapor hazırlamıştır. Bu raporda madeni paralarla ilgili bazı açıklamalar yapmıştır.
Gresham Yasasının gününüz kâğıt para sistemine uyarlanabilir olup olmadığı uzun bir süredir merak konusu olmuştur. Bu konuyla ilgili oldukça fazla farklı görüş vardır. Gresham Yasasını günümüz kâğıt para sistemine uyarlayabilmek için uluslararası döviz kuru farklarını kullanabiliriz.
Çoğu insanın görüşüne göre Gresham Kanununu gününüz kâğıt para sistemine uyarlamak ve ona göre ayarlamak oldukça zordur. Bu kitleye göre uyarlamayı başarsak bile yorumlamamız mümkün değildir. Aslında Gresham Kanununu para sisteminden ziyade insan ilişkilerine uyarlamak çok daha kolaydır. Bazı ekonomistlere göre Gresham Kanunu ‘O güzel insanlar güzel atlarına binip gittiler’ cümlesini hatırlatmaktadır.
Ekonomistler, Gresham Kanununu günümüz insan ilişkilerine uyarlarken komşuluk ilişkilerinin yok olduğunu vurgulayarak başlarlar. Uyarlamayı yaparken eski insanların daha dürüst, kibar, ahlaklı, sözüne güvenilir, adaletli ve saygılı olduğunu vurgularlar. Eskiden mahallelerin ve sokakların güzel insanlarla dolu olduğunu söylerler.
Gresham Kanununda geçmişi ve günümüzde olanları ele almak çok önemlidir. Ekonomistler geçmişi ele alırken herkesin bildiği üzere eskiden bir topluluğa girildiği zaman genç-yaşlı herkesin ayağa kalktığını ve selam verdiğini vurgularlar.
Günümüzde ise bu durumun aksine yalan, hırsızlık, adaletsizlik, gösteriş ve kabalık gibi şeylerin olduğunu söylerler. Ekonomistler bu tarz söylemleri toplum üzerinde yapılan sosyal araştırmalara bakarak yaparlar. Günümüz dünyasında ne yazık ki yalancı ve dolandırıcı insanlar daha çok saygı görmeye başlamıştır. Dürüst ve ahlaklı insanlar ise ezik ve saf görülmeye başlamıştır.
Hatta insanlar bu tarz kişileri görmezden gelmeye başlamıştır. Bu duruma baktığımız zaman ‘O güzel insanlar güzel atlarına binip gittiler’ sözü yerine ‘Kötü insanlar iyi insanları piyasadan kovdu’ sözünün hâkim olduğunu görmekteyiz. Gresham Kanununa, sadece insan ilişkileri üzerinden değil siyaset üzerinden de örnek verilebilir.
Ekonomistler eski siyaset anlayışıyla yeni siyaset anlayışını karşılaştırırken eskiden devlet yönetiminde bazı siyasi görüşlerin göz ardı edildiğini vurgulamışlardır. Kısacası Gresham Yasasına pek çok konuyla ilgili örnek verilebilir.
Bu yasayı günümüz para sistemlerine Entegre etmek biraz zor olsa da imkânsız değildir. Uzmanlara göre Thomas Gresham’in kuramı para politikalarında geçerliliğini yitirmiş olsa da sosyal hayatta geçerliliğini arttırarak devam ettirmektedir. Gresham Yasasının etkisi yalnızca ülkemizde değil bütün dünyada yok olmuştur. ABD Merkez Bankası olan FED bile artık bu yasayı kullanmamaktadır.
Gresham Kanunu Örneği Nedir?
Gresham Kanunu, “kötü para iyi parayı kovar” prensibini ifade eder. Yani, değeri düşük olan para birimi, değeri daha yüksek olan para birimini piyasadan çıkarabilir. Örnek olarak, bir ülkede bozulmuş veya değeri düşmüş sikke veya banknotların dolaşımda olduğu bir durumda, insanlar genellikle bu paraları hızla harcamak veya diğer ülkelere geçirmek isteyebilirler.
Gresham Kanunu İktisatta Ne Demek?
Gresham Kanunu, paranın dolaşımındaki dinamikleri inceleyen bir iktisat ilkesidir. Bu ilkeye göre, piyasada iyi para ile kötü para bir arada olduğunda, kötü para (düşük değerli veya bozulmuş para birimi) iyi parayı (yüksek değerli veya sağlam para birimi) dolaşımdan çıkarabilir.
Thiers Kanunu ile Greshan Kanunu Farkı Nedir?
Thiers Kanunu ve Gresham Kanunu arasındaki temel fark, para birimlerinin belirlenme şeklidir. Thiers Kanunu, para birimlerinin altın standardına dayalı olarak belirlendiği bir yaklaşımı ifade ederken, Gresham Kanunu, değeri düşük olan para biriminin değeri daha yüksek olanı dolaşımdan çıkardığı bir döngüyü ifade eder. Thiers Kanunu daha çok para birimlerinin uluslararası ilişkilerini etkilerken, Gresham Kanunu genellikle iç piyasalardaki para akışını ve tercihlerini etkiler.
Günümüzde Gresham Yasası Geçerli mi?
Günümüzde Gresham Kanunu, bazı yerlerde hala etkisini sürdürebilir. Özellikle ekonomik istikrarsızlık, para birimlerinin değer kaybı gibi durumlarda kötü para iyi parayı dolaşımdan çıkarabilir. Ancak modern para politikaları ve düzenlemeler, Gresham Kanunu’nun etkisini sınırlayabilir.
Senyoraj ve Gresham Kanunu Farkı Nedir?
Senyoraj ve Gresham Kanunu arasındaki temel fark, iki farklı konsepti ifade etmeleridir. Senyoraj, para basma işlemi ile elde edilen devlet gelirini anlatırken, Gresham Kanunu, değeri düşük veya bozulmuş paranın daha değerli parayı dolaşımdan çıkardığı bir mekanizmayı ifade eder. İkisi de para dolaşımını ve ekonomiyi etkiler, ancak farklı yollarla ve farklı bağlamlarda ortaya çıkar.