Ekonomi
döviz çevirici
Altın Fiyatları
Kredi
Burs
KYK
İş Fikirleri
Sistematik risk: Risk kavramı yaşamın her alanında var olan ve insanoğlu var olduğu sürece devam edecek olan bir olgudur. Her bilim alanında risklerden söz edilmesi mümkündür.
Bu noktada işe finansal açıdan bakıldığında riskler iki ana başlık altında ele alınır. Bunlar sistematik olan riskler ve sistematik olmayan riskler biçimindedir. Bu yazıda ise kavram son derece geniş olmasına rağmen ana hatları ile sistematik riskler hakkında temel bilgiler verilecektir.
Konuya başlamadan önce sistematik olsun ya da olmasın riskin ne olduğunu ifade etmek gerekir ise herhangi bir olayın gerçekleşme olasılığı ve bundan kişilerin doğanın etkilenme durumudur. Somut olarak buna verilebilecek en temel örnek deprem olgusudur.
Bu temel bilgiden yola çıkarak sistematik risk nedir sorusunun yanıtını vermek gerekir ise şu şekilde bir açıklama yapılabilir: Bütün ekonomiyi ilgilendirmekte olan işletme yönetimlerinin hiçbir biçimde müdahil olamadığı öngörülemeyen risk türleridir. Sistematik olmayan riskler yazımıza da göz atabilirsiniz.
Sistematik risk, ekonomiyi bir bütün olarak etkilediği için tüm pazara veya tüm pazar segmentine özgü olan ve çeşitlendirilemeyen risk olarak tanımlanır; bu nedenle “çeşitlendirilemeyen risk” veya “piyasa riski” veya “volatilite riski” olarak da bilinir.
Başlıca olan sistematik risk türleri şunlardır:
Başlıca sistematik risk kaynakları şunlardır:
Sistematik risk unsurları sistematik risk kaynakları ile doğrudan bağlantılı olan bir durumdur. Ülkelerin ekonomik krizleri sistematik unsurların başında gelir. Dövizde yaşanan ani yükselmeler, inişler, enflasyon, faizlerin biranda düşürülmesi ya da yükseltilmesi gibi her bir faktör sistematik risk unsurları içinde yer alır.
Diğer ülkelerde yaşanan durumların ülkemize yansıması, sektörlerin kendi içinde yaşanan değişimler, aynı sektörde bir firmanın o ülkeye gelmesi gibi parametreler sistematik risk unsurları olarak adlandırılabilir.
Sistematik risk konusuna verilebilecek olan en net örnek Sütaş firmasının Aksaray’a kentine yapmış olduğu yatırımdır.
Bu yatırımı benzer alanda çalışan süt ve süt ürünleri üreticileri önceden tahmin edemediği için kalite, ücretler gibi noktada rekabet edebilme olgusuna bir anda girmiş ve bu da kimi firmaların kapanmasına yol açan bir durum olmuştur.
Yine bu alanda son derece bilinen ve görünür bir örnek vermek gerekir ise Pandemi döneminde özellikle halka açık turizm firmalarının yaşadığı olgular olarak ortaya çıkmıştır.
Bugün dünyanın gözde bölgesi olan Kapadokya’da yaşanan pandemi ve akabinde yükselen fiyatlar nedeni ile bölgede halka açık olan işletmelerin bir kısmında ciddi anlamda değişimler yaşanmış ve bazıları küçülme yoluna gitmiştir.
Zira maliyetler eskiye göre ciddi anlamda yükselir iken yerli turistin satın alma gücü düştüğü için bölgede astronomik rakamlar ile tatil yapma durumları ortadan kalkmıştır.Bu tür durumlar bu örnekte kur farkı bariz bir sistematik risk örneğidir.
Sistematik risk katsayısının finans biliminde karşılığı beta katsayısıdır. Şirketin hisse senedinin hareketliliğini gösteren bir katsayısıdır. Bir hisse senedinin olan betası, hisse senedinin fiyatında olan yüzdesel değişim değerinin piyasadaki olan endeksinde bulunan yüzdesel değişimine bölünmesi metodu ile hesaplanır.
Sistematik risk beta katsayısı ile ölçülür. Çok sayıda değişkeni vardır. Beta katsayısının pozitif veya negatif çıkması firmanın sistematik risklerine dair doğrudan bilgi veren bir durumdur.
Bunun yanı sıra yine sistematik risk piyasanın varyansı ve betanın karesi ile doğrudan alakalıdır. Eğer beta katsayısı 1 değerine eşit ise o zaman mevcut firmanın portföyünün sistematik riskinin benzer diğer firmalar ile aynı durumda olduğunu gösterir.
Sistematik risk, belirli bir şirketin veya bireyin kontrolü dışındaki faktörlerin neden olduğu toplam riskin bir parçasıdır. Sistematik risk, organizasyonun dışındaki faktörlerden kaynaklanır.
Bu risk türünde bütün ekonomi bağlayan ve işlet yönetimin müdahil olmayacağı risktir. Sistematik olmayanda ise her koyun kendi bacağından asılır, yani her şirket kendine has nitelikler sebebiyle sorunla karşılaşır.
Sistematik risk örnekleri arasında ekonomik durgunluklar, finansal krizler, doğal afetlerin ekonomiye etkisi gibi olaylar yer alabilir.
Pandemi zamanı Dünya çapındaki bütün ekonomi etkilenmiştir. Özellikle turizm şirketleri büyük darbe almıştır. Bu güncel olarak verilebilecek en güzel örnektir. Bu risk herkesi ilgilendirmiş ve hazır olmayanlar zarar ederek batmışlardır.
Siyasi riskler, kurdaki oynaklık riskleri, piyasada oluşabilecek riskler, enflasyon yüksekliğinden kaynaklı riskli, faiz oranlarındaki değişimde yaşanan riskler olarak sınıflandırabiliriz.
Sistematik riskin unsurları genellikle ekonomik, politik ve sosyal faktörlerdir. Örneğin, para politikalarındaki değişimler, ekonomik büyüme oranları ve küresel piyasalardaki durum.
Sistematik risk (piyasa riski), tüm piyasaları veya bir sektörü etkileyen genel olaylardan kaynaklanırken, sistematik olmayan risk (idiosynkratik risk), belirli bir şirketin faaliyetleri veya iç faktörleriyle ilgili olan risktir. Sistematik risk çeşitlendirme ile azaltılabilirken, sistematik olmayan risk azaltılamaz ve portföy çeşitlendirmesi ile düşürülebilir.
